Tip 1 Diyabet ile Yaşamak: Günlük Hayatta Dikkat Edilmesi Gerekenler

Tip 1 diyabetliler için diyabetli olmayan kişilerin yapabildiği her şeyin yapılabildiği bir yaşam mümkündür. Aslında diyabetlilere önerilenlerin birçoğu, sağlıklı yaşam için herkese yapılan önerilerdir.

Diyabet yönetiminde en önemli hedef kan şekerinin kabul edilebilir seviyelerde tutularak, yüksek şekerin vücuda verebileceği zararların önlenmesidir. Bu arada bireyin yaşam kalitesini korumak da önemlidir. Bunun için diyabetlinin uzman bir ekip tarafından takip edilmesi gereklidir ama yeterli değildir, diyabet hakkında eğitimli olması ve sorumluluk almasına ihtiyaç vardır. 

Beslenme

Beslenme, diyabet yönetiminin temel taşlarından biridir. Tip 1 diyabetli bireyler, beslenmelerinde miktar ve içerik ile ilgili bazı kurallara dikkat etmelidir. Aşırıya kaçılmamalı ve sağlıklı beslenme alışkanlıkları benimsenmelidir. Karbonhidrat alımı kontrol altında tutulmalı, protein ve yağ bakımından da dengeli bir diyet uygulanmalıdır. Diyabetli bireyler, kan şekerini ani yükselten yiyeceklerden kaçınmalı ve lif açısından zengin besinler tüketmelidir.

Egzersiz

Diyabet yönetiminde fiziksel aktivitenin artması, yani hareketli bir yaşam gereklidir. Ek olarak egzersiz (yapılandırılmış spor aktiviteleri) ek fayda sağlar. Çünkü düzenli egzersiz, vücudun insüline duyarlılığını artırılarak kullanılan insüline yanıtı güçlendirir, enerji harcanmasını artırır ve böylece kan şekerini düşürmeye yardımcı olur. Ayrıca, diyabetli olsun ya da olmasın egzersizden herkes fiziksel ve ruhsal fayda görür.

Ancak, özellikle yüksek performanslı egzersizler kan şekerinde aşırı yükselme veya düşmeye sebep olabilir. Bu sürecin iyi yönetilebilmesi için kan şekeri izlemi yapmak, yeterince sıvı almak, ihtiyaç halinde ek gıda tüketmek veya insülin dozunu değiştirmek gerekir. Egzersizin kan şekeri üzerine etkisinin ertesi güne dek uzayabileceği bilinmelidir.

Günümüzde diyabetlilere yasaklanan herhangi bir spor yoktur. Gerekli tedbirler alınarak tüm sporlar yapılabilir, hatta profesyonel sporcu olunabilir. 

İnsülin

Bugünkü tıbbi imkanlarımıza göre; Tip 1 diyabetliler, yaşam boyu insülin kullanmak zorundadır. İnsülinin doğru şekilde korunması ve doğru enjeksiyon tekniğinin uygulanması büyük önem taşır. Gerektiğinde insülin dozlarında küçük değişiklikler yapabilme becerisinin kazanılması, diyabet yönetiminde kritik bir rol oynar. İnsülin doz değişikliği yapabilmek için kayıt tutarak geçmiş deneyimlerden faydalanmak, deneyimli bir diyabet diyetisyeninden karbonhidrat sayımı eğitim almak, diyabetliyi özgürleştirir. 

Komplikasyonlardan korunma

Tip 1 diyabetliler akut komplikasyon olarak adlandırılan hipoglisemi (aşırı şeker düşüklüğü) ve diyabetik ketoasidoz (aşırı şeker yüksekliği, sıvı kaybı ve kanda keton birikmesi ile seyreden diyabet koması) risklerine sahiptir. Beslenme, egzersiz ve insülin uygulamalarının doğru yapılması, hastalık gibi zamanlarda doğru diyabet yönetimi akut komplikasyon riskini çok azaltır.

Diyabet uzun vadede kronik komplikasyonlar olarak adlandırılan, göz, böbrek, sinir, kalp gibi dokularda hasara neden olabilir. Bu zararlardan korunabilmek için iyi kan şekeri kontrolü önemlidir, ek olarak sigara, aşırı alkol tüketimi, aşırı tuzlu ve kötü beslenme gibi hataları yapmamak gerekir. 

Günlük yaşam ve özel durumlar

Kan şekeri takibi, diyabet yönetiminde hayati bir öneme sahiptir. Parmak ucu ölçümleri veya sürekli glukoz ölçüm sistemleri kullanılarak düzenli olarak kan şekeri izlenmelidir. Kan şekeri çok yüksekse, idrarda keton bakılarak diyabetik ketoasidoz riski bertaraf edilmelidir. Kan şekeri takip cihazlarının doğru kullanımı ve sonuçların doğru yorumlanması, diyabetin etkin yönetimini sağlar.

Sigara ve alkol, kan şekeri kontrolünü zorlaştırır ve diyabetle ilişkili komplikasyon riskini artırır. Bu nedenle, diyabetli bireyler sigara içmemeli ve alkol tüketiminden kaçınmalıdır.

Yeterli ve kaliteli uyku, kan şekeri düzeylerini dengede tutmaya yardımcı olur. 

Enfeksiyon, stres gibi durumların kan şekeri düzeylerini etkileyebileceği bilinmelidir. Stres yönetimi ve enfeksiyon riskinin azaltılması, diyabet kontrolünü kolaylaştırır. Bu durumlarda, kan şekeri düzeyleri dikkatle izlenmeli ve gerektiğinde insülin dozları ayarlanmalıdır.

Tip 1 diyabet ile yaşamak, bilinçli bir yaklaşım ve sürekli takip gerektirir. Diyabetli bireyler, sağlık ekibinin rehberliğinde, sağlıklı yaşam alışkanlıkları geliştirerek ve önerilere dikkat ederek, diyabetin getirdiği zorlukların üstesinden gelebilirler. Eğitimli ve sorumluluk sahibi bir şekilde diyabet yönetimi, bireylerin yaşam kalitesini korur ve sağlıklı bir yaşam sürmelerini sağlar.