Gebelik Diyabeti: Kimler riskli? Tanı ve tedavi neden önemli?

Daha önce diyabeti olmayan bir kadında gebelik esnasında gelişen diyabete gebelik diyabeti (gestasyonel diyabet) adı verilir. Gestasyonel diyabet çok su içme, sık idrara çıkma, ağız kuruluğu gibi diyabete özgü belirtiler vermez. Bu nedenle izleyen hekim tarafından gebelik diyabetine özgü bulgulara dikkat edilmesi (bebeğin aşırı irileşmesi, amniyon sıvısında artış gibi) ve riskin arttığı dönem olan 24-28. gebelik haftasında tetkik edilerek özellikle araştırılması gerekir. 

Neden önemli?

Ülkemizde yapılan araştırmalar gebelerin yaklaşık  %5-10’unda gestasyonel diyabet olduğunu göstermektedir. 

Gestasyonel diyabette anne ve bebek için bazı riskler söz konusudur;

• Annede: Hipertansiyon, preeklampsi riski artar. Sezaryen ihtiyacı daha sıklıkla oluşur. Gestasyonel diyabet gebelikten sonra genellikle kalıcı omaz ama gebeliğinde gestasyonel diyabet geçirmiş kadınların %50 hatta %70’inde ileriki yaşamda diyabet gelişir.

• Bebekte: 

• İri bebek (kof bir şişmanlık) ve buna bağlı doğum travmaları (normal doğumda omuzun takılması gibi), yenidoğanda hipoglisemi, hiperbilüribinemi (sarılık), kalsiyum düşüklüğü

• Çocukluk çağı ve erişkin dönemde obezite, diyabet gelişebilir. 

Problem ne? Nasıl oluşuyor?

Gebelik ilerledikçe insülin direnci oluşur ve vücudun ürettiği insülin az olmamasına rağmen şekerin hücre içine girmesini sağlamaya yetmez. Gebelik öncesinde de insülin direnci varsa süreç çok daha hızlı gelişir ve kan şekeri yüksekliği daha belirgin olur. 

Kimler riskli?

• İleri anne yaşı (25 yaş öncesinde ihtimal azdır. Yaş ilerledikçe risk artar, 35-40 yaş sonrası daha da belirginleşir)

• Ailede (anne, baba, kardeş) diyabet

• Daha önceki gebeliklerinde getasyonel diyabet öyküsü

• Daha önce olumsuz gebelik sonlanımları (> 4000 gr dan iri bebek doğurmak, ölü doğum, doğumsal anomalili bebek, tekrarlayan düşükler)

• Gebelik öncesi fazla kilolu veya obez olmak 

• Gebelik öncesi prediyabet öyküsü (kan şekeri açlıkta 100-125 mg/dl, şeker yükleme testinde 140-199 mg/dl arasonda bulunmuş olması)

• Polikistik over sendromu

• Gebelikte normalin üzerinde kilo artışı

• Hareketsizlik
  

Risk nasıl azaltılır?

Obezitesi olan kadınların kilo verdikten sonra gebe kalmaları,  sağlıklı beslenme ve egzersiz alışkanlığı kazanmak için çaba sarfetmeleri önerilir. Gebelik sırasında aşırı kilo almamak da büyük önem taşır. 

Nasıl araştırılır?

Gestasyonel diyabet riskinin artmaya başladığı dönem 24-28. gebelik haftası civarıdır. Ancak, her gebenin gebelik tespit edildiğinde kan şekerinin ölçülerek önceden diyabet olup olmadığı tespit edilmeli,  sınırda yüksek (prediyabet) kan şekeri düzeyleri varsa yakın takibe alınmalıdır. 

24-28. gebelik haftası civarında tarama için 2 farklı yöntem vardır. 

1. Günün herhangi bir saatinde 50 gr glukoz içirip yüksek (140 mg/dl den fazla) bulunduysa 100 gr glukoz içirilerek 3 saatlik şeker yükleme testi yapmak. İlk test (50 gr’la) normalse daha fazla tetkik yapmaya gerek yoktur.

2. Sabah aç karnına 75 gr glukoz içirerek 2 saatlik şeker yükleme testi yapmak.

İlk yöntem açlık gerektirmemesi, pratik olması nedeni ile tercih edilir.

Gebeyi gestasyonel diyabet taramasına yönlendirecek olan hekim izlemekte olan kadın hastalıkları ve doğum uzmanı ya da aile hekimidir. 

Nasıl takip edilir?

"Gebelik Diyabetinin Kontrolü İçin Altın Kurallar" başlıklı yazıda gebelik sürecinde diyabetin nasıl izleneceği hakkında bilgi bulabilirsiniz. 

Doğumdan sonra, annenin kan şekeri seviyeleri kontrol edilmelidir. Eğer kan şeker yüksekse, tedaviye devam edilmeli, normalse, doğumdan sonraki 4-12 hafta arasında şeker yükleme testi yapılarak diyabetin 'gizli şeker' olarak kalıcı olup olmadığı kontrol edilmelidir. 

Sonuç olarak, gebelik diyabeti araştırılmalı ve tedavi edilmelidir. Araştırmada kullanılan yöntem tüm dünyada şeker yükleme testidir ve bu testin ne anneye ne de bebeğe zararı yoktur. Sağlıklı bir gebelik süreci için bu test ihmal edilmemelidir.