Düzensiz veya vardiyalı çalışma diyabet için sorun olabilir!

Hekimler diyabetlilere düzenli bir yaşam önerir ama iş hayatı buna her zaman olanak tanımaz. Zaten diyabetli hekimler de sıklıkla nöbet tutup, fazla mesai yapmak zorunda kalırlar. Sağlık sektörünün diğer çalışanları, itfaiyeciler, kolluk kuvvetleri, şoförler gibi bir çok meslek için gece nöbeti, vardiya, icapçılık (gereğinde işe çağırılma) gibi nedenlerle mesai saatleri değişken olabilir. Bazen de restoran çalışanları veya fırıncılarda olduğu gibi sürekli olarak ya gece çok geç ya da sabah çok erken saatlerde çalışmak gerekir.

Düzensiz saatlerde çalışanlarda tip 2 diyabet riski daha fazladır

Vücudun "sirkadiyen ritm" denilen bir düzeni vardır. Yani uyku ve uyanıklık dönemlerinde hormonlar saatlik bir sistem içinde çalışır. Örneğin; melatonin gece artar ve uykuya dalmayı kolaylaştırır. Kortizol ise sabaha karşı fazla salgılanır ve kişiyi güne hazırlar. Uyku düzeni bozulduğunda hormonların bu salgılanma sistemi de bozulur. Sürekli gece geç yatan veya sabah erken kalkanlarda sirkadiyen ritm birkaç saat ileri veya geri kayar. Vardiya gibi bazen gece bazen gündüz çalışanlarda ise iyice düzensiz hale gelir, altüst olur.

Son yılların en gündemdeki konularından biri uyku sorunu olanlarda tip 2 diyabet riskindeki artıştır. Burada mesele sadece uyku saatlerinin kayması değil, uyku süresinin kısalması ve kalitesinin de bozulmasıdır. Çünkü bozulan uyku düzeni insülin direncini tetikler.

Tip 2 diyabette önemli bir risk faktörü de kilo artışıdır. Özellikle fazla hareket olmadan nöbet tutan kişilerde atıştırma, fazla gıda tüketimi nedeni ile kilo sorunu gelişebilir.

Yeme düzeni ve fiziksel aktivitedeki değişiklik kan şekeri yönetimini karmaşıklaştırır

·  Değişken saatlerde çalışmak, gece nöbet tutmak diyabetliler için de önemli bir kilo artışı sebebidir ve hastalık yönetimi bakımından sorundur.

·  İnsülin kullanan bir diyabetli gece çalıştığında geç saatlerde acıkacak ve ek öğün alacaktır. Böyle bir durumda kan şekerinin yükselmemesi için ek insülin yapmak gerekebilir. Aynı kişi ertesi gün, gündüz saatlerinde uyursa bu kez de ana öğün saatinde yemek yemeyecek, hipoglisemi riskinde olacaktır.

·  Yemek ve çalışma saatlerinin öngörülebilir olması bilinçli bir diyabetlide çok sorun olmayabilir, bir düzen sağlanabilir. Ancak yemek saatinde acil çağırı nedeni ile öğünün geciktirilmek zorunda kalınması veya kesintiye uğraması bir sorun olabilir ve iyi yönetilmelidir.

·  Çalışma saatleri kimileri için hareketin artması kimileri için ise azalması anlamına gelir. Bu durum kan şekerine yansıyacaktır. Örneğin; Hipoglisemiye neden olabilecek diyabet ilacı kullanan bir güvenlik görevlisi gece boyunca uzun süre devriye gezdiyse ve süreci iyi yönetmezse sadece mesai sırasında değil, ertesi gün uykuda da hipoglisemiye girebilir.

Çözüm önerileri

Düzensiz saatlerde çalışan bir diyabetlinin sağlık yönetimine dikkat etmesi çok önemlidir.

·  Nöbetlerde sıklıkla hazır gıda, atıştırmalık tüketilir, ikram kabul edilir. Bunlar yapılmamalı, mümkünse evde hazırlanmış yiyecekler tüketilmelidir. Yemeklerin düzenli saatlerde tüketilmesi için gayret gösterilmelidir.

·  İnsülin kullanan diyabetlilerin nöbet günlerine özel doz planlaması için hekimlerinden destek almaları gerekir. İnsülin pompası kullananların gece-gündüz bazal insülin ayarlarını nöbet günlerine göre değiştirmesi uygun olabilir.

·  Kan şekeri izlemi ihmal edilmemelidir. Farklı çalışma düzenlerindeki kan şekeri seyrine ilişkin bir liste oluşturmak hastalık yönetimi için önemli ipuçları verir. Mümkünse hipoglisemi alarmı da olan sürekli şeker ölçüm sistemlerinden kullanmak diyabet yönetimini kolaylaştırır ve daha güvenli bir yaşam sağlar.

·  Çalışma saatleri dışındaki zamanlarda uyku ve fiziksel aktivite ihmal edilmemelidir. Uyku sorunu yaşamamak için uyumanın planlandığı saatlerden önce kahve, çay gibi uyarıcılar kullanılmamalı, odanın sessiz ve karanlık olması sağlanmalıdır.

·  Değişken çalışma saatlerinde çalışmanın anksiyeteyi artırdığı bilinmektedir. Diyabetin gereklerini ihmal etmeden sosyalleşmeye de zaman ayırmaya gayret edilmelidir.

Diyabet vardiyalı çalışma için engel değildir, ancak koşullar uygunsa düzenli-gündüz çalışma tercih edilmelidir.