Guatr: Nedenleri, Belirtileri ve Tedavi Yöntemleri

Tiroid bezi normalden büyükse guatr olarak tanımlanır. Bu büyüme, bezin her yerini kapsayacak şekilde olabilir veya bazı bölgelerinde yumrulaşmalar şeklinde görülebilir. Bu durumlardan ilkine diffüz guatr, ikincisine nodüler guatr adı verilir. Guatrın en sık görülen nedenleri arasında uzun süreli iyot eksikliği ve genetik yatkınlık bulunur. Bunun yanı sıra, sigara kullanımı, gebelik ve Hashimoto hastalığı (erken evrelerde) guatra yol açabilen diğer yaygın sebeplerdir.

Nasıl belirtiler verir?

Tiroid bezinin büyümesi hem fiziksel hem de hormonal belirtiler ortaya çıkarabilir; 

Büyüyen tiroid bezi, boyun bölgesinde baskı yaratabilir. Bu baskı hissi, yutma güçlüğü veya takılma hissi gibi semptomlarla kendini gösterebilir. Ayrıca, ses kısıklığı ya da ses kalitesinde değişiklikler de tiroid bezinin büyümesinin bir sonucu olabilir. Bu semptomların varlığı ve şiddeti, bezin boyutuna ve hangi tarafa doğru büyüdüğüne bağlı olarak değişiklik gösterebilir. Örneğin; Tiroid bezi dışarıdan görülecek şekilde boyun bölgesine doğru büyümüş olabilir, bu durum halk arasında dış guatr olarak bilinir, genellikle bası belirtisi olmaz. Bazen de göğüs boşluğu yönünde, aşağıya doğru büyür. Halk arasında iç guatr olarak adlandırılan bu durumda bezin genişleyeceği boş bir alan olmadığı için etraf dokulara bası olma ihtimali artar.  

Tiroid bezi, vücudun metabolizma hızını düzenleyen önemli hormonlar salgılar. Guatr gelişmiş bir hastada genellikle hormon salınımı normaldir, bu duruma ötiroid guatr denilir. Öte yandan, guatr hastalarında bazen bezin işlevselliğinde az ya da çok çalışma yönünde farklılık olabilir. Tiroid bezi aşırı çalışıyorsa (hipertiroidi), metabolizma hızlanır ve bu durum çarpıntı, terleme, kilo kaybı gibi belirtilere yol açar. Az çalışan bez (hipotiroidi) ise metabolizmayı yavaşlatarak halsizlik, kilo alma ve soğuğa hassasiyet gibi semptomlara neden olabilir. 

Bezin büyümesine bağlı belirtiler veya aşırı fonksiyon göstermesi gerek diffüz guatrda gerekse nodüler guatrda tespit edilebilir. Başka bir problem, nodüllerde kanser gelişme riskidir. 

Nasıl tedavi edilir?

Guatr tedavisinde kullanılan yöntemler, hastalığın altta yatan nedenine ve bezin işlevinde değişim varsa bu soruna yöneliktir. 

Çok büyük, bası yapan tiroid gerektiğinde ameliyat edilir. Aşırı çalışan tiroid bezini kontrol altına almak için ise öncelikle ilaç tedavisi uygulanır. Gerekli durumlarda bu tedavinin ardından cerrahi müdahale yapılır ya da radyoaktif iyot tedavisi verilir. Böyle bir hastada artık hormon üretilememektedir. Hem bu hastalarda hem de başından beri tiroid bezinin az hormon ürettiği durumlarda tiroid hormonu (replasman tedavisi) verilir. Bu tedavi, vücudun ihtiyacı olan hormonları yerine koyarak hastanın metabolizmasını düzenlenmesini sağlar. 

Geçmişte yeterli hormon üretse bile guatr hastalarına tiroid hormonu vererek tiroidi küçültmeye çalışmak bir yöntem olarak kullanılmıştır. Bu yöntem günümüzde tercih edilmemektedir. Çünkü hastaların çoğunda başarılı olmaz. Ayrıca bu etkiyi sağlamak için yüksek dozlara ihtiyaç vardır ve bu da özellikle kalpte ritm sorunu olan, yaşlı hastalada ek riskler getirir.  

Nasıl önlenir?

Guatrın en sık görülen nedenlerinden biri olan iyot eksikliği, geçmişte büyük bir sorun teşkil etmekteydi. Ancak günümüzde, günlük kullanılan tuzun iyotla zenginleştirilmesi ile birlikte ağır iyot eksikliğine bağlı guatr vakalarında azalma sağlanmıştır. Bununla birlikte, iyot eksikliği nedeniyle geçmişte gelişen guatr vakaları halen yaygın olarak görülmektedir. İyot alımının en pratik yolu sofra tuzunun iyotlu olmasıdır.

Sonuç olarak, guatr tiroid bezinde büyüme ile karakterize olan ve farklı nedenlerle ortaya çıkabilen bir hastalıktır. Bu büyüme nedeni ile tiroid bezi boyun bölgesinde bası belirtileri yapabilir veya guatr olan kişide tiroid hormonun eksiklik ya da fazlalığı ile ilişkili bir sorun olabilir. Guatrın etkili bir şekilde tedavi edilmesi için, hastanın durumuna göre uygun tedavi yöntemleri belirlenir. Düzenli doktor kontrolleri ve uygun tedavi yaklaşımları ile guatrın etkileri kontrol altına alınabilir ve hastanın yaşam kalitesi korunabilir.