Prolaktinoma Nedir? Nasıl Tedavi Edilir?

Prolaktinoma, hipofiz bezinden aşırı miktarda prolaktin hormonu salgılayan iyi huylu (benign) bir tümördür. Kadınlarda da erkeklerde de görülmekle birlikte çoğunlukla 50 yaşından genç kadınların hastalığıdır. Doğru yaklaşımla hastaların çoğunda sadece ilaçla başarıyla tedavi edilebilen bir durumdur.

Prolaktin Hormonu Nedir? Görevi Nedir?

Prolaktin, beyindeki hipofiz bezinden salgılanan bir hormondur. Ana görevi, doğum sonrası süt üretimini başlatmak ve sürdürmektir. 

Kişi doğum sonrası süt verme dönemindeki bir kadın değilse, prolaktin düzeylerinin normalin çok üzerine çıkması — yani hiperprolaktinemi — vücutta birçok sistemi etkileyebilir ve üreme, adet düzeni, cinsel fonksiyonlar üzerinde olumsuz etkilere neden olabilir. 

Prolaktinoma Neden Oluşur?

Prolaktinoma, hipofiz bezinde yer alan laktotrop hücrelerin anormal çoğalmasıyla oluşan bir adenomdur. Çoğunlukla iyi huylu olan bu tümör, yavaş büyür ve başka bölgelere yayılmaz. Nadiren ailevi olabilir.

Prolaktinoma dışında prolaktin yüksekliğine sebep olan bir çok durum vardır. Prolaktin yüksekliği tespit edilen bir kişide prolaktinoma araştırması yapılmadan önce bu ihtimaller bertaraf edilmelidir. Prolaktinoma belirtilerinden Galaktore hakkındaki detaylı yazımıza bu linkten ulaşabilirsiniz.

Prolaktinomanın Belirtileri Nelerdir?

Belirtiler,  salgılanan prolaktin düzeyine ve tümörün büyüklüğüne (mikroadenom <10 mm / makroadenom >10 mm) göre değişkenlik gösterebilir. 

Yüksek prolaktin seviyesine bağlı belirti ve bulgular:

Kadınlarda prolaktinoma belirtileri:

• Adet düzensizliği veya tamamen kesilmesi (amenore)

• Doğum yapmamış bir kadında memeden süt gelmesi (galaktore)

• Gebe kalamama

• Cinsel isteksizlik

• Uzun süren vakalarda osteoporoz

Erkeklerde prolaktinoma belirtileri:

• Cinsel isteksizlik, sertleşme problemi

• Memelerde büyüme (jinekomasti) ve hasssiyet

• Kısırlık (infertilite)

• Kas kütlesinde ve gücünde azalma

• Uzun süren vakalarda osteoporoz

Büyük kitlenin etraf dokulara bası yapmasına ilişkin belirti ve bulgular:

• Baş ağrısı, görme bozuklukları, görme alanı kaybı (özellikle karşıya doğru bakıldığında yan tarafları görememe)

• Baskı altında kalan hipofiz dokusunun üretmesi gereken diğer hormonları üretememesi (hipopitüitarizm)

Prolaktinoma Tanısı Nasıl Konur?

Tanı, bir dizi laboratuvar ve görüntüleme yöntemiyle konur:

• Kan testi: Prolaktin hormon düzeyinin ölçülmesi ilk basamaktır. Yüksek değerler (genellikle >100 ng/mL) prolaktinoma ile ilişkilidir.

• Manyetik Rezonans Görüntüleme (MR): Hipofiz bezinin detaylı görüntülenmesi, tümörün boyutunun ve çevre dokularla ilişkilerinin değerlendirilmesi açısından altın standarttır.

• Göz muayenesi: Bazen kitle görme sinirine bası yapar ve yan tarafları görmede sorun yaşanır. Özellikle büyük tümörlerde görme alanı testleri önemlidir.

Prolaktinoma Nasıl Tedavi Edilir?

Prolaktinoma tedavisinde temel amaç: prolaktin düzeylerini normale döndürmek, tümörün küçülmesini sağlamak ve semptomları düzeltmektir.

1. İlaç Tedavisi (Birinci Basamak)

En sık kullanılan tedavi yöntemidir ve çoğu olguda yeterli olur.

• Dopamin agonistleri (örneğin: Kabergolin, Bromokriptin) prolaktin üretimini baskılar ve tümörü küçültür.

• Başarı oranı oldukça yüksektir. Prolaktin düzeyleri çoğu hastada kısa sürede normale döner.

2. Cerrahi Müdahale

• İlaç tedavisine yanıt alınamayan, ilaca tahammülsüzlük gelişen veya görme sinirlerine baskı yapan bazı makroadenomlarda tercih edilir.

• Transsfenoidal hipofiz cerrahisi (burun yoluyla girilerek yapılan ameliyat) genellikle tercih edilen yöntemdir.

3. Radyoterapi

• Oldukça nadir kullanılır. Cerrahi sonrası kalıntı tümörü olan veya agresif seyir gösteren olgularda düşünülebilir.

Prolaktinoma Takibi Nasıl Yapılır?

Tedavi sonrası düzenli takip büyük önem taşır:

• Prolaktin düzeyleri belirli aralıklarla izlenmelidir.

• MR görüntüleme ile tümör boyutundaki değişiklikler takip edilir.

• İlaç kullanan hastalarda, tedaviye verilen yanıt ve yan etkiler açısından hekim kontrolü devam etmelidir.

Prolaktinoma ve Gebelik

Gebelik planlayan kadınlarda prolaktinoma özel bir takip gerektirir. Bazen ilaca başlandıktan kısa süre sonra plansız gebelikle oluşur, bu nedenle dikkatli olunmalıdır. Mikroadenomlarda kitlede büyüme olsa bile gebelikte genellikle sorun yaşanmaz ancak makroadenomlar görme bozukluğu yaratacak derecede büyüyebilir. Bu nedenle gebelik ilaç tedavisinin devamı, gereğinde görme alanı testi ve MR tetkiki ile takip bakımından hassasiyetle izlenmelidir. 

Bu takibin deneyimli bir endokrinolog tarafından yapılması hem anne hem de bebek sağlığı açısından önem taşır. 

Sonuç: Prolaktinoma Tedavi Edilebilir Bir Hormonal Hastalıktır

Erken tanı konulduğunda ilaç tedavisiyle kolaylıkla kontrol altına alınabilen prolaktinoma, yaşam kalitesini etkileyen ancak yönetilebilir bir endokrin hastalıktır. Tedavi planı mutlaka bir endokrinoloji uzmanı eşliğinde yapılmalı, kişiye özel yaklaşımlar tercih edilmelidir.